Grzegorz Kondek - Dyrektor Marketingu CPBiI (fot. Monika Czepielewska)

Docenić smak informacji

O informacji gospodarczej często myśli się jak o najdroższym markowym winie, elitarnym trunku, którego walory, ze względu na cenę, mogą poznać i docenić tylko nieliczni. Naprawdę jednak informacja jest tania jak barszcz, choć dla nowoczesnego biznesu rzeczywiście smakuje jak najlepsze Chateau La Conseillante.

Grzegorz Kondek
Dyrektor Marketingu
Centrum Prawa Bankowego
i Informacji sp. z o.o.

Informacja jest potrzebna …wszystkim. Zaufanie w życiu i pracy jest ważne, lecz w biznesie na znaczeniu szczególnie zyskuje znana prawda ?ufaj i kontroluj?. Ostatnio staje się wręcz dewizą nowoczesnego biznesu. Potwierdzają to przedsiębiorcy, którzy sprawdzają swoich kontrahentów i dzięki tej praktyce nierzadko unikają naprawdę poważnych problemów. Bez możliwości dostępu do informacji o przeszłości gospodarczej przedsiębiorców i wypłacalności osób fizycznych biznes poruszałby się po omacku. Każda transakcja obarczona byłaby potężnym ryzykiem trafienia na nierzetelnego partnera. W Polsce jest zarejestrowanych kilka milionów przedsiębiorców, a pełnoletnich osób fizycznych jest około 30 milionów. Coraz częściej klientem nawet małej, lokalnej firmy są już nie tylko osobiście znane nam osoby ?z sąsiedztwa?. Skąd mamy wiedzieć kim są i czy można im zaufać? Na szczęście jest na to sposób: korzystanie z powszechnie dostępnej informacji gospodarczej.

Do czego są potrzebne informacje gospodarcze?

Informacja gospodarcza dostarcza wiedzy o rzetelności płatniczej kontrahenta, o tym czy w danym momencie nie ma on problemów z terminowym spłacaniem swoich zobowiązań. Mówi o skali zadłużenia oraz wobec jakich grup przedsiębiorców ono występuje: banki, firmy leasingowe, operatorzy telekomunikacyjni. Wiedząc o tym, że nasz potencjalny kontrahent nie płaci innym, możemy podejrzewać, że nas będzie traktował podobnie. Podejmujemy wtedy decyzję o rezygnacji z zawarcia umowy lub żądamy dodatkowych zabezpieczeń.

Drugą możliwością (obecnie najczęściej wykorzystywaną przez przedsiębiorców) jest efekt windykacyjny przetwarzania informacji o zaległościach, czyli wykorzystanie siły informacji w celu motywowania dłużników do spłaty zobowiązań. Bardzo często największą obawą nierzetelnych uczestników obrotu gospodarczego jest możliwość rozprzestrzenienia się złej informacji o nich. Prowadzi to bowiem nie tylko do utraty wiarygodności, dobrego imienia i popsucia marki firmy (osoby), ale także do „wypadnięcia” z rynku… Zadziwiające jest to jak szybko i łatwo odzyskuje się w ten sposób swoje pieniądze (również tzw. „przedawnione należności”).

Rzetelność kupiecka to także szalenie istotna kwestia pozytywnej historii płatniczej i kredytowej każdego z nas (osoby fizycznej i przedsiębiorcy). To, że w przeszłości terminowo spłacaliśmy zobowiązania, pokazuje, że warto nam zaufać. Legitymowanie się odpowiednim dokumentem potwierdzającym wiarygodność pozwala uzyskać lepsze warunki kredytowe i biznesowe. Nie jesteśmy wtedy anonimowym uczestnikiem rynku, ale poważnym, znanym i powszechnie szanowanym partnerem do współpracy. Dotyczy to każdej naszej aktywności ? od podstawowych transakcji (założenie konta, kupno telefonu, wynajem mieszkania) aż do wielkich, ?wielomilionowych? kontraktów, w realizacji których bezpieczeństwo i rzetelność mają pierwszorzędne znaczenie.

Jak to wygląda za granicą?

Na rozwiniętych rynkach powszechnie akceptowanym, przyjętym sposobem potwierdzania wiarygodności i rzetelności w biznesie jest obrót informacją gospodarczą. Istnienie w bazach danych rzetelnych płatników stanowi swego rodzaju nobilitację. Klient, z własnej inicjatywy legitymuje się certyfikatem rzetelności (finansowym, bezstronnym i obiektywnym raportem o sobie).

Za granicą całkowicie normalną sprawą jest zaciąganie przez młode osoby kredytów (np. studenckich lub pierwsze zakupy na raty). Dzieje się tak nie tylko z powodu rzeczywistej konieczności powiększenia własnych środków na bieżące wydatki lub kupno niedostępnego inną drogą produktu, ale także ze względu na potrzebę wczesnego rozpoczęcia procesu budowy własnej wiarygodności kredytowej. Na tych najprostszych czynnościach finansowych udowadnia się, że zarówno obecnie jak i w przyszłości będzie się wiarygodnym partnerem, a ponadto buduje się wieloletnią pozytywną historię płatniczą, bez której rozpoczynanie własnej działalności gospodarczej byłoby bardzo kłopotliwe.

Wymiana informacji w Polsce?

Poza sektorem bankowym zapotrzebowanie na informacje gospodarcze dopiero zaczyna się budować. W bankach od kilkunastu lat proces zarządzania ryzykiem jest stale doskonalony i wymiana informacji stała się codzienną praktyką. W pozostałych sektorach gospodarki proces ten został zapoczątkowany wejściem w życie ustawy z 14 lutego 2003 roku ?o udostępnianiu informacji gospodarczej?, która powstała w następstwie rosnącej fali wyłudzeń, oszustw oraz długotrwałych opóźnień w regulowaniu zobowiązań.

Zasady zbierania i udostępniania informacji gospodarczych, niezbędnych dla bezpieczeństwa obrotu i zarządzania ryzykiem, regulują przepisy prawa bankowego, ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych oraz ustawy normujące funkcjonowanie rejestrów publicznych, takich jak np.: Krajowy Rejestr Sądowy, Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności, Numer Identyfikacji Podatkowej, Elektroniczna Księga Wieczysta. Na rynku funkcjonują także systemy tworzone na podstawie umów zawieranych pomiędzy uczestnikami wymiany danych, do takich należy np. System DOKUMENTY ZASTRZEŻONE.

Biura Informacji Gospodarczej (BIG-i)

To instytucje będące najbliżej przedsiębiorców, ale z powodzeniem wykorzystywanie także przez banki. BIG-i są przeniesieniem rozwiązań, które wcześniej znakomicie sprawdziły się w sektorze bankowym. Po wejściu w życie nowej ustawy (planowane na I kwartał 2009 roku), poza szeroko rozumiany obrotem gospodarczym, także informacje o zobowiązaniach publiczno-prawnych będą gromadzone i udostępniane przez BIG-i. Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych uchwalona w 2003 roku, mimo stosunkowo ostrych rygorów wymiany informacji, nadała spore uprawnienia wierzycielom, tworząc skuteczny mechanizm odzyskiwania należności. Co ważne umożliwiła także odzyskiwanie należności przedawnionych, których nie można już dochodzić przed sądem (o tym w kolejnej ramce)! Dzięki zawarciu umowy z BIG-iem przedsiębiorcy uzyskują możliwość przekazywania informacji gospodarczych do bazy danych, z której później korzystają inni uczestnicy rynku. Następuje w ten sposób wymiana danych (dotycząca najczęściej dłużników niewywiązujących się ze zobowiązań ? tzw. ewidencje dłużników). Efektem upublicznienia informacji jest to, że o nierzetelności osób fizycznych i przedsiębiorców mogą dowiedzieć się inni. W przeważającej liczbie przypadków motywuje to do spłaty zobowiązań ? tak silna jest obawa dłużników przed tym, że nikt nie będzie chciał z nimi współpracować. Udaje się w ten sposób unikać kosztownych i czasochłonnych procedur sądowych i windykacyjnych. Takie działanie powszechnie określane jest mianem „miękkiej windykacji”.

Warto zwrócić uwagę na to, jak jest zorganizowana dystrybucja informacji przekazanych do wybranego biura informacji gospodarczej. Chodzi o to, czy przekazane przez wierzycieli informacje negatywne naprawdę będą aktywnie i skutecznie rozpowszechniane, a co za tym idzie będą realnie mobilizowały dłużników do regulowania zobowiązań. Trzeba uważać, czy nie trafią po prostu do bazy danych, z której później praktycznie nikt nie będzie korzystał.

Bezpośrednie powiązanie baz danych InfoMonitora z raportami Biura Informacji Kredytowej oraz BANKOWEGO REJESTRU oznacza, że wszystkie banki w Polsce mogą otrzymywać informacje zgłoszone do Centralnej Ewidencji Dłużników prowadzonej przez InfoMonitor. Na wnioskach o raport z BIK (prawie 20 milionów raportów wydanych w 2008 roku) każdy bank może otrzymać dodatkowe dane o (nie)rzetelności konsumenta lub przedsiębiorcy w funkcjonowaniu z innymi niż banki branżami. Pozwala to lepiej ocenić wiarygodność Klienta, starającego się o kredyt i inne usługi finansowe.

Ponieważ trudno sobie dzisiaj wyobrazić funkcjonowanie bez usług bankowych (zarówno dla konsumentów jak i dla przedsiębiorców) łatwo uświadomić sobie, dlaczego ?miękka windykacja? udostępniana przez InfoMonitor jest tak skuteczna. Najlepsze efekty windykacyjne (nawet 95-98 proc. skuteczności) notowane są we wspólnotach mieszkaniowych ? wobec osób zalegających z czynszami.

Ile kosztuje współpraca z BIG?

Konstrukcje cenników najczęściej oparte są o abonamenty, umożliwiające klientom różne warianty współpracy. Zanim podpiszę się umowę i wybierze wariant współpracy powinno się przeanalizować oferty pod względem swoich potrzeb.

Na początku należy zadać sobie pytania dotyczące dostępu do informacji przekazywanych przez innych. Czy chcę, przed zawarciem umowy, sprawdzać potencjalnych kontrahentów i zdobywać wiedzę o tym jak w przeszłości realizowali swoje zobowiązania? Czy interesuje mnie jedynie historia płatnicza sprawdzanego konsumenta czy przedsiębiorcy wobec firm, np. wspólnot mieszkaniowych czy chcę otrzymać także informacje o zaległościach wobec całego sektora bankowego (to oferuje wyłącznie InfoMonitor)?

Następnie ocenia się swoje ?potrzeby windykacyjne?. Jak znaczne są zaległości moich klientów z płatnościami? Czy są to znaczne kwoty od stosunkowo niewielkiej liczby dłużników, czy masowe, ale drobniejsze zaległości od dużej liczby Klientów? Do kogo mają trafiać dane o naszych dłużnikach (czy także do sektora bankowego)? Dzięki odpowiedzi na te pytania oszacujemy swoje miesięczne potrzeby pobierania raportów o innych oraz o potencjalnej liczbie przekazywanych przez nas informacji o długach ? są to najważniejsze elementy wpływające na późniejsze koszty. W zależności od wybranego wariantu, współpraca z BIG-iem może nas kosztować od 100 zł wzwyż za abonament i od kilku do kilkudziesięciu złotych za pobieranie pojedynczych raportów i przekazywanie własnych informacji.

Jeśli wybierzemy biuro o wysokiej skuteczności, to bardzo szybko odzyskamy zaległe należności, a często także pieniądze uznane do tej pory za przedawnione. Odzyskanie zaległych zobowiązań, to zmniejszona liczba spraw sądowych i zdecydowana poprawa terminowości płacenia przez wszystkich Klientów.

Ostrzegam przed pochopnym podejmowaniem decyzji przy wyborze BIG-u tylko na podstawie ofert promocyjnych. Współpraca z BIG powinna być decyzją o charakterze długoterminowym ? warto więc dokładnie przeanalizować koszty, jakie będziemy ponosić po zakończeniu promocji. Przykładowo: czy kilka złotych za każdą przekazaną informację, po 3-ch miesiącach nie zmieni się nagle w kilkadziesiąt…!

Nowelizacja ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych

Sprawniejsze funkcjonowanie Biur Informacji Gospodarczych (BIG) oraz ochrona interesów wierzycieli to główne cele założeń nowej ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych, przygotowanej przez Ministerstwo Gospodarki. Zamierzeniem jest także zmniejszenie obciążeń administracyjnych, nakładanych na BIG-i i przedsiębiorców oraz stworzenie optymalnych warunków do zarządzania informacją gospodarczą i ryzykiem działalności gospodarczej. Proponowane rozwiązania mają również zapewnić wzrost bezpieczeństwa obrotu gospodarczego poprzez lepsze mobilizowanie zarówno przedsiębiorców, jak i konsumentów, do zapłaty zaległych zobowiązań.

W tym celu został wprowadzony otwarty katalog podmiotów przekazujących dane o wierzytelnościach, obejmując także podmioty publiczne, które będą mogłyby przekazywać informacje w zakresie należności cywilnoprawnych (np. czynsze, opłaty za wywóz śmieci).

Zakłada się także możliwość przekazywania do BIG-u tzw. informacji pozytywnych, czyli o odzyskanych należnościach na wniosek byłego dłużnika lub z własnej inicjatywy wierzyciela.

Na dotychczasowym poziomie, zostanie utrzymana minimalna kwota zobowiązań uprawniających do przekazania informacji do Biura. Obecnie wynosi 200 zł (wartość zobowiązania konsumenta) i 500 zł (przedsiębiorcy). Doprecyzowane zostanie jednak, że o możliwości przekazania informacji do Biura decyduje ogólna kwota zobowiązania, a nie wysokość kwoty wymagalnej.

Jak łatwo docierać do informacji?

Ogromne ilości danych są w Polsce zbierane, zajmuje się tym tak wiele instytucji… Ale jak je wybierać, jak otrzymywać, filtrować i wykorzystywać w praktyce? Jednak dotarcie do informacji i wybór odpowiedniego źródła nie musi być trudne. Pomocą w tym zakresie służą Doradcy Centrów Informacji Gospodarczej. Biura udział w regionalnych konferencjach i szkoleniach. Docierają także bezpośrednio do przedsiębiorców i instytucji, które są zainteresowane zagadnieniami wymiany informacji. Informacje o możliwościach korzystania z doradztwa i pomocy Doradców CIG można znaleźć pod adresem www.cigi.pl.

TEKSTY Z RAMEK

Najwięksi uczestnicy polskiego rynku wymiany informacji gospodarczych:

  • Związek Banków Polskich ? dobrowolna, samorządowa organizacja banków. Celem ZBP jest reprezentowanie i ochrona interesów banków oraz podejmowanie i wspieranie działań na rzecz rozwoju polskiej gospodarki, w tym organizowanie współpracy w zakresie budowy baz danych i systemów zapewniających dostęp do zewnętrznych zasobów informacyjnych, zwiększających bezpieczeństwo instytucji finansowych oraz współpracujących partnerów gospodarczych.
  • Biuro Informacji Kredytowej ? utworzone przez banki i Związek Banków Polskich. BIK gromadzi zarówno dane pozytywne o regulowaniu zobowiązań, zgodnie z warunkami umowy kredytowej zawartej z bankiem, jak i negatywne, wskazujące na nie wywiązywanie się klienta banku z postanowień umowy kredytowej.
  • InfoMonitor Biuro Informacji Gospodarczej ? informacje w innej ramce.

Najważniejsze Systemy Wymiany Informacji ZBP

  • BANKOWY REJESTR – stosowane z sukcesem, niezastąpione narzędzie pierwszej fazy oceny ryzyka związanego z potencjalnym Klientem banku. System identyfikuje klientów nie wywiązujących się ze zobowiązań wobec Banków, gdy ich łączna wartość przekracza 200 zł (Konsumenci) i 500 zł (Przedsiębiorcy), a świadczenia powstałe w wyniku tych zobowiązań są wymagalne od co najmniej 60 dni. W istotny sposób ogranicza liczbę osób oraz czas potrzebny na wykonanie wstępnej oceny Klienta, w aspekcie podstawowych kryteriów stosowanych w Bankach. Zaletą Systemu jest łatwość dostępu i możliwość weryfikowania klientów w oparciu o dane aktualizowane codziennie.
  • DOKUMENTY ZASTRZEŻONE ? podstawowe narzędzie do eliminowania z obrotu zastrzeżonych dokumentów. Pozwala zidentyfikować prawie 1.900.000 dokumentów, wśród których znajdują się m.in. dowody osobiste (też tymczasowe), paszporty polskie i zagraniczne, karty pobytu, prawa jazdy i dowody rejestracyjne, książeczki wojskowe i marynarskie, karty płatnicze, czy skradzione blankiety. Utracone dokumenty wykorzystywane bywają np. do wyłudzenia kredytu, dokonania zakupu telefonu i innych transakcji lub zawłaszczenia pieniędzy, kradzieży wypożyczanych przedmiotów, podpisywania umów najmu w celu kradzieży dobytku. Przedsiębiorcy korzystający z Systemu DZ mają możliwość skutecznego zabezpieczenia się przed takimi próbami.
  • AMRON ? System Analiz i Monitorowania Rynku Obrotu Nieruchomościami ? gromadzi informacje o nieruchomościach i ich cenach transakcyjnych. Umożliwia systematyczne monitorowanie rynku nieruchomości i ponowną wycenę wartości nieruchomości zgodnie z wymogami nadzorczymi oraz Dyrektywą CRD. Wiarygodne i rzetelne informacje o cenach transakcyjnych nieruchomości ułatwiają podejmowanie decyzji związanych z finansowaniem nieruchomości.

Najważniejsze usługi Biura Informacji Kredytowej:

  • SI BIK Klient Indywidualny ? udostępniane są ?Raport PLUS? oraz ?Raport PLUS z Informacją o Ocenie Punktowej?. Pierwszy jest informacją na temat danych osobowych Wnioskodawcy, przetwarzanych w bazie BIK. Pozwala sprawdzać: aktualny stan danych podlegających międzybankowej wymianie; skalę aktualnych zobowiązań (w tym liczby kredytów, kwot pozostających do spłaty oraz kwot ewentualnych zaległości) oraz informacje o zamkniętych lub spłaconych zobowiązaniach. Dodatkowo taki raport może być wykorzystany jako swoisty ?CERTYFIKAT WIARYGODNOŚCI?, w relacjach z podmiotami innymi niż instytucje bankowe, gdy: kupujemy samochód, wynajmujemy mieszkanie, zawieramy umowę o pracę, czy ubiegamy się o kredyt za granicą. Informacja o Ocenie Punktowej zawiera informację o ocenie punktowej BIKSco CreditRisk?. Ocena naliczana na podstawie aktualnych danych, przekazanych do BIK przez banki i SKOK-i.
  • SI BIK Przedsiębiorca ? baza danych do oceny ryzyka związanego z podjęciem współpracy z danym przedsiębiorcą.

Dostęp do danych obu w/w baz maja także przedsiębiorcy poza bankowi (poprzez InfoMonitor BIG SA, o czym piszę poniżej).

  • System ESOR (usługi BIK4Company) ? ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotów gospodarczych, prowadzących pełną sprawozdawczość finansową. Obejmuje takie obszary działalności jak: zyskowność, rentowność, płynność, sprawność działania, zadłużenie. Raporty zawierają także informacje o najważniejszych artykułach prasowych. Wszystkie informacje obrazują sytuację na tle konkretnej, wybranej przez Klienta branży (na podstawie klasyfikacji PKD).

Biura Informacji Gospodarczej w Polsce:

  • InfoMonitor Biuro Informacji Gospodarczej – udziałowcami są: Biuro Informacji Kredytowej, Związek Banków Polskich i Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych; BIG umożliwia wymianę informacji między różnymi sektorami gospodarki (w tym z sektorem bankowym). Najskuteczniejsze i najpopularniejsze biuro informacji gospodarczej, co potwierdzają zasoby danych, z których mogą korzystać przedsiębiorcy oraz liczba wydawanych raportów (w drugim półroczu 2008 roku dostarczał bankom i innym klientom prawie 400 tysięcy szt. miesięcznie) ? w całym roku aż 4,5 mln. raportów, co daje pozycję niekwestionowanego lidera na tym rynku.
  • Europejski Rejestr Informacji Finansowej (ERIF) – wcześniej funkcjonująca spółka KSV BIG SA w 2007 roku została przejęta przez Grupę Kapitałową KRUK SA ? wtedy powstał ERIF. Najmłodszy gracz na rynku, który poprzez funkcjonowanie w ramach grupy kapitałowej Kruk na nowo stara się budować swoją pozycję.
  • Krajowy Rejestr Długów (KRD) – najstarszy tego typu podmiot w Polsce. Datą powstania o kilka miesięcy wyprzedził konkurencję. Ze względu na nazwę i bardzo często pomijany w komunikacji własnej i w medialnych publikacjach (obowiązkowy dla takich instytucji) dopisek ?biuro informacji gospodarczej? często mylone jest z instytucją państwową. Podobnie jak pozostałe BIG-i jest to jednak spółka akcyjna (KRD w całości należy do osoby prywatnej).

Odzyskiwanie ?przedawnionych? należności!

Powszechnie uważa się, że zobowiązania przedawnione są nie do odzyskania. Jednak nie zawsze tak jest! Przedawnia się możliwość dochodzenia wierzytelności przed sądem. Jednak sam dług pozostaje i można go zgłosić do BIG. Dane pozostają w systemie do momentu spłaty zobowiązania. Dłużnik traci wiarygodność nie tylko przez problemy z bieżącymi płatnościami, ale za bycie ?zatwardziałym dłużnikiem?. Uwzględniając niski koszt usług i wysoką skuteczność (np. w InfoMonitorze), odzyskanie nawet jednego takiego zobowiązania (wraz z kilkuletnimi odsetkami) może oznaczać wpływ znaczących kwot. To w zasadzie jedyny sposób na odzyskanie pieniędzy, które do tej pory prawdopodobnie uważali Państwo za bezpowrotnie stracone.