KOMERCYJNE FINANSOWANIE LOKOMOTYW ROZWOJU
WOBEC OGRANICZEŃ WZROSTU DŁUGU PUBLICZNEGO (FINANSOWANIE JST PRZEZ BANKI)

1 czerwca w Warszawie odbyło się V Forum Bankowo- Samorządowe zorganizowane przez Związek Banków Polskich we współpracy z Unią Metropolii Polskich oraz Związkiem Miast Polskich. Bankowcy, samorządowcy i przedstawiciele rządu dyskutowali o stanie zadłużenia sektora samorządowego oraz sposobach umożliwienia miastom realizacji obecnych i nowych inwestycji.

Gośćmi tegorocznego Forum byli m.in. p. Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP oraz p. Hanna Majszczyk, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów, odpowiedzialna za samorząd terytorialny. Pośród 140 uczestników i panelistów udział wzięli także przedstawiciele Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, przedstawiciele środowisk naukowych, instytucji nadzorczych oraz otoczenia biznesowego procesów finansowania JST (agencji ratingowych, kancelarii prawnych, firm konsultingowych, etc).

– Szukamy optymalnych i odpowiedzialnych rozwiązań. Trudno wyobrazić sobie rozwój bez inwestycji, a inwestycje bez kredytów. Tego się nie da zrobić. W żadnym przedsiębiorstwie tego nikt nie robił, i w sektorze gospodarki publicznej także tego nie uda się dokonać. Cieszę się z inicjatywy Związku Banków Polskich zorganizowania takiej profesjonalnej debaty z udziałem wszystkich mogących coś wnieść partnerów – powiedział w czasie otwarcia Forum Olgierd Dziekoński, minister w Kancelarii Prezydenta RP.

Kwota państwowego długu publicznego (na koniec 2010 r.) wyniosła ponad 747 mld zł, co stanowi 52,8% w relacji do PKB. W tym zadłużenie podsektora JST wyniosło 53,5 mld zł (-13,5% PKB). Rząd przeciwdziała wzrostowi deficytu. W efekcie podjętych działań rząd wprowadza od 2010r. ograniczenia możliwości zaciągania zobowiązań przez Jednostki Samorządu Terytorialnego. Niektóre z działań wprowadzane są jednak w sposób budzący zarówno co do treści, jak i co do podstaw prawnych, uzasadnione obawy i wątpliwości (np. rozporządzenie z 23 grudnia 2010r.). Wiele JST obawia się m.in. że będzie musiało przerwać lub zaniechać inwestycje, m.in. wykorzystujące środki unijne. Przedstawiciele rządu poinformowali o treści kompromisowych uzgodnień jakich dokonano w ostatnich dniach.

– instrumenty regulujące zadłużenie w ramach obecnej ustawy o finansach publicznych nie gwarantują obniżenia deficytu do poziomu oczekiwanego przez Komisję Europejską już w 2012r. A musimy ograniczyć deficyt generowany przez samorządy o 0,4% PKB. Pracujemy nad elastycznymi mechanizmami, które pozwolą osiągnąć ten cel, ale z drugiej strony nie zablokują samorządów. Niektórych projektów zmian w tej kadencji Sejmu już jednak nie przeprowadzimy, ponieważ wymagają one czasu. Postaramy się jednak rozważyć wszystkie zgłaszane pomysły i wykorzystać adekwatne. Zapraszamy do burzy mózgów także bankowców – powiedziała Hanna Majszczyk, wiceminister finansów.

Zarówno środowisko samorządowe, jak i bankowe, uważa, że rząd podjął w/w działania w dobrej wierze i kierunku- tj. w celu zapewnienia zaufania, stabilności i bezpieczeństwa finansowego dla naszego kraju. Tak samorządowcom i bankowcom również nie chodzi o zadłużanie państwa i doprowadzenie do jego niewypłacalności.

– Celem obu środowisk jest umożliwienie prowadzenia racjonalnej i efektywnej gospodarki finansowej przez JST. Chodzi o tworzenie warunków planowania i zarządzania finansami samorządowymi w których klient banku (tj. samorząd) i bank nie będą zmuszone do podejmowania karkołomnych interpretacji, odkładania kluczowych inwestycji z powodu braku przepisów czy konieczności dodatkowych, często sprzecznych wykładni, a w ostateczności nawet retroakcji i odwoływania się do rozstrzygnięć sądów. Chcemy prowadzić normalny, profesjonalny i korzystny dla obu stron interes. Oczekujemy od regulatorów zapewnienia takich warunków – powiedział Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich.

Deficyt sektora JST wynosi zaledwie kilkanaście procent całego deficytu sektora finansów publicznych, a dług polskich JST (zarówno w relacji do PKB jak i do całego długu sektora finansów publicznych) należy do najniższych w całej UE. W dodatku dług JST ma głównie charakter inwestycyjny. Samorządowcy i bankowcy zadawali pytania: – czy na pewno tu należy szukać oszczędności? Czy na pewno tu i teraz należy wyhamowywać inwestycje? Szczególnie obecnie – po latach zacofania i w okresie dziejowej szansy jaką jest wykorzystanie największych w naszej historii środków unijnych. Lokomotywami tego rozwoju są miasta, które wraz z ich mieszkańcami– najdotkliwiej odczują brak inwestycji, przede wszystkim infrastrukturalnych.

– Nie jesteśmy pełnoprawnymi partnerami. Minister Finansów każe samorządom ograniczać deficyt drastyczniej niż rządowi. A polskie miasta muszą dzisiaj inwestować aby nie doprowadzić do zapaści, tak ekonomicznej jak i cywilizacyjnej. Podkreślam- nie chodzi o generowanie „złego” długu, konsumpcyjnego, a zobowiązań związanych z rozwojem. Banki i kredyty są niezbędnymi elementami tego procesu i miasta oceniają bardzo pozytywnie tę współpracę – powiedział podczas debaty, reprezentujący Związek Miast Polskich, Michał Zaleski, prezydent Torunia.

Również bankowców niepokoi wiele z wprowadzanych zmian. Pojawiły się nawet opinie że mogą one spowodować rezygnację wielu banków z zaangażowania w tym obszarze rynku. W środowisku banków lokalnych- banków spółdzielczych – pojawił się dodatkowy niepokój wynikający ze szczególnego związania tego rodzaju bankowości z lokalnymi społecznościami i poczucia w ostatnich miesiącach niemal administracyjnego wypierania ich z tego rynku. Bankowcy także podkreślają zaskoczenie regulacjami, niejasność niektórych regulacji, rozbieżności w wykładni pomiędzy regionami, itp. Powoduje to niepokój np.: o los zawartych umów wieloletnich (np. leasingowych, umów wsparcia, PPP) w ramach których sektor bankowy zaangażował niebagatelne środki; o perspektywy drastycznego ograniczenia możliwości zaciągania przez JST dalszych zobowiązań, co w niektórych przypadkach może spowodować upadek już współfinansowanych przez banki projektów; o podniesienie kosztów obsługi finansowej JST w wyniku zwiększających się barier i ryzyk; o przyszłość partnerstwa publiczno- prywatnego w Polsce.

****

Na Forum zaprezentowano wypracowane w ostatnich miesiącach w ZBP propozycje rozwiązań prawnych, dobrych praktyk, rad ułatwiających komercyjne finansowanie potrzeb JST. Propozycje te dotyczą m.in.: restrukturyzacji zadłużenia, zmian wskaźnika zadłużenia, finansowania wspólnych potrzeb obszarów metropolitarnych, realizacji PPP w nowym otoczeniu prawnym oraz katalogu dobrych praktyk w zakresie postępowania o zamówienie publiczne czy dotyczące sprawnego korzystania z instrumentów informacji gospodarczej (szczegóły w materiałach konferencyjnych). Główne przesłania:

  • Propozycje środowiska bankowego ws. zmian liczenia nowego wskaźnika zadłużenia (art.243 uofp): – zastąpienie dochodów ogółem pojęciem dochodów bieżących w celu eliminacji ryzyka trudnego obecnie do przewidzenia poziomu dotacji w kolejnej perspektywie finansowej. Dotacje inwestycyjne ze środków Unii Europejskiej stanowią w perspektywie 2007-2013 znaczącą pozycję dochodów JST. Ich potencjalny spadek po 2013 roku może skutkować zdecydowanie niższym dopuszczalnym poziomem zadłużania według metodologii wskaźnika określonej w art. 243 uofp.

    Dla lepszego odzwierciedlenia zdolności do obsługi długu z nadwyżki operacyjnej proponuje się nie uwzględnianie w wydatkach bieżących kosztów finansowych. Obecnie według metodologii art. 243 uofp odsetki stanowiące dla JST wydatki bieżące pomniejszają nadwyżkę operacyjną, a jednocześnie nadwyżka ma być źródłem pokrycia obsługi długu (w tym odsetek).

    Proponowane zmiany mają charakter bardziej ewolucyjny niż rewolucyjny i uwzględniają specyfikę obecnej perspektywy finansowej 2007-2013 UE.

  • Bankowcy proponują także działania ws. PPP. Rola sektora bankowego w PPP jest zasadnicza. Ponad 80% środków na sfinansowanie tego typu projektów wykładają właśnie banki.

    Banki proponują przede wszystkim, w odniesieniu do wątpliwości jakie powstały po wejściu w życie rozporządzenia Ministra Finansów z 23 grudnia 2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, uwzględnienie wytycznych z decyzji EUROSTAT 18/2004 – w krajowym akcie normatywnym (np. w ustawie o PPP). Istnieją bowiem uzasadnione obawy co do rozbieżności interpretacyjnych, które mogą skutkować wzrostem ryzyka i wycofywaniem się JST z PPP.

    Poza tym pozytywnie zarekomendowano propozycje Polsko-Francuskiej Izby Przemysłowo-Handlowej ws. zwiększenia uprawnień banków w procesach PPP. Banki powinny mieć możliwość konsultowania, włączania w projekty PPP na jak najwcześniejszym ich etapie, w celu zapewnienia ich „bankowalności”. Bank jest swego rodzaju stróżem efektywnego przeprowadzenia projektu w związku z czym, w razie niewywiązywania się partnera z umowy, zamiast działań które mogą doprowadzić do zamknięcia lub ograniczenia projektu bank powinien mieć możliwość przejęcia projektu i wskazania nowego partnera prywatnego – w celu jego kontynuacji.

    Bankowcy podkreślają także potrzebę rozwoju inicjatyw typu JESSICA (finansowanie rewitalizacji miast z udziałem rynku komercyjnego), w którym sprawdza się także formuła PPP.

  • W zakresie postępowań o zamówienia publiczne banki proponują ujednolicenie dokumentacji przetargowej w postępowaniach dotyczących udzielenia przez bank kredytu przede wszystkim poprzez stworzenie standardowego wzoru Istotnych Postanowień Umowy (IPU). Ważnym ułatwieniem dla komercyjnego finansowania JST byłoby też stworzenia zbioru dobrych praktyk dotyczących sposobu nawiązywania relacji samorządów z bankami.
  • Zaproponowano miastom także rozwiązania w zakresie finansowania przez banki usług wspólnych dla obszarów metropolitarnych. Objęłyby one finansowanie m.in. takich potrzeb wspólnych jak: transportowe, dostaw energii, Internetu, wodno-kanalizacyjne czy też utylizacji śmieci.
  • W zakresie poprawy przychodów samorządowych Związek Banków Polskich zachęca do pełnego wykorzystania instrumentów informacji gospodarczej, które już umożliwiły odzyskanie gminom ponad 1,2 mld zł.

****

V Forum, podobnie jak poprzednie jego edycje, miało charakter przeglądowy dla obu środowisk. Forum organizowane jest od 2006 roku w formule dialogu organizacji reprezentujących środowiska społeczne i gospodarcze. Sektor bankowy jest ważnym partnerem JST, który zna problemy tego środowiska, zaangażował poważne środki i posiada mandat do wypowiadania się w sprawach finansowych. Banki, jako część otoczenia klientów, w tym lokalnych społeczności, zabrały głos w trwającej obecnie istotnej debacie społeczno- gospodarczej.

Kontakt ws. Forum: Mariusz Idzikowski, Zespół ds. Programów Publicznych i Środowisk Gospodarczych, ZBP,
Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.